چرا پاسور حرام است؟ در هر بازی امکان برد و باخت وجود دارد

ابو حسنا
۲۶۲

+متن شبهه یا سوال:

بازی پاسور حرام است؟ چرا؟ اگر بازی پاسور در حد برد و باخت باشد حرام است؟
اگر حرام است چرا و به چه دلیل زیرا با هر بازی میتوان قمار کرد، و اینکه بشود با یک بازی قمار کرد فکر نمی‌کنم دلیل خوبی برای حرام بودن آن باشد.

+پاسخ کوتاه :
ملاک حرام بودن بازی صرف شرط بندی و برد و باخت نیست.

هرگونه بازی برای آنکه حرام نباشد باید دو شرط در آن رعایت شود و صرفا در صورت عدم رعایت یکی از این دو شرط حرام می باشد:
1. بازی برای برد و باخت نباشد (قمار نباشد)
2. آلات بازی غالبا و عرفا در قمار استفاده نشود.

+پاسخ مفصل :
مبنا و دلیل حرام بودن انواع بازی ها دو چیز است:
1- ابزار قمار بودن،
2- برد و باخت (قمار کردن)
بر اساس مبنای دوم هر بازی، چه فکری و چه غیر فکری اگر با برد و باخت همراه باشد، حرام بوده و بازی با آن مشکل دارد. یعنی مساله حرمت قمار ربطی به آلات خاص قمار ندارد و در حرمت در درجه اول نوع انجام کاری که در آن برد و باخت و سود و زیان مالی برای دو طرف فرض شود، حرام است، چه این کار با ابزار و وسیله ای معین انجام شود و چه بدون هیچ ابزار خاصی و حتی با انجام کار ساده ای چون شکستن تخم مرغ و یا بازی های متداول مانند فوتبال و والیبال و … .
اما چنان که گفتیم حرمت مرتبط با قمار تنها منحصر در خود قمار کردن نیست، بلکه اگر ثابت شود که وسیله بازی، جزء وسایل قمار است، یعنی از اوّل که این وسیله ایجاد شد، برای قمار بوده و الان نیز به عنوان وسیله قمار شناخته می‌شود، بازی با آن حرام است، چه با برد و باخت باشد و چه نباشد. علت این حکم روایاتی است که در این موارد ذکر شده است. اما این حکم از نظر عقلی نیز می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ از جمله اینکه:
چیزی که وسیله قمار باشد و اکثرا با آن قمار می‌کنند، حتی اگر قمار با آن نشود، باعث اشاعه این بازی است و اشاعه بازی با وسیله قمار جایز نیست. بنابراین اگر پاسور وسیله قمار شمرده شود، – چنان که همین گونه است- بازی با آن در هر صورت حرام است، چه پولی در میان باشد و چه نباشد. اگر پاسور روزی واقعا از آلت قمار بودن بیفتد و عرفا آلت قمار محسوب نشود و مکلف این را احراز کند، بازی با آن بدون برد و باخت اشکال ندارد.(1) این همان دلیلی است که باعث شده شطرنج که در گذشته به نظر همه مراجع بازی با آن حرام بود، دچار تغییر حکم شود و حکم جواز مشروط بر آن صادر گردد، چنان که برخی از مراجع گفته اند: اگر شطرنج وسیله قمار نباشد یا از قمار بودن خارج شود و به عنوان بازی فکری باشد و شرط برد و باخت در آن نیز نشود، اشکالی ندارد.(2)
در مورد فلسفه حرمت بازی با مانند پاسور بدون تحقق قمار (فرض برد و باخت و منفعت بردن فرد برنده) می‌توان گفت این حرمت چه بسا به این علت است که سرگرمی با آلات قمار به تدریج انسان را به قمار می‌کشاند. برای این که انسان از آلودگی به گناه قمار دور بماند و آثار نامطلوب در روحش پیدا نشود، فرموده اند که از سرگرمی به آلات قمار هم پرهیز کنید. همان گونه که حضرت علی(ع) درباره فکر گناه فرمود: کسى که در مورد گناهان زیاد فکر کند، گناهان او را به سوى خود مى کشند»(3) نیز فرمود: «خوض النّاس فى شى‏ءٍ مقدّمة الکائن؛(4) فرو رفتن و تفکّر در مورد چیزى، سرآغاز وجود و پیدایش آن چیز است».
حضرت عیسی مسیح به پیروان خود فرمود: «موسى بن عمران به شما دستور داد زنا نکنید، اما من به شما سفارش مى کنم فکر زنا را هم نکنید، زیرا کسى که به زنا بیاندیشد، مانند کسى است که در اتاق زیبا و رنگ آمیزى شده‏ اى، آتش روشن کند. در این صورت هر چند ممکن است خانه در آتش نسوزد، لکن دست کم دود آن را سیاه و خراب مى کند». (5)
از طرف دیگر احتمال می‌رود منشا حکم آن باشد که بازی بدون پول با این ابزارها به نوعی موجب تبلیغ و ترویج آن ها در جامعه می شود. قبح استفاده از ابزار قمار را که باید به شدت از آن ها پرهیز کرد، از بین می‌برد. به نوعی انجام قمار با این وسیله ها متداول و شایع می‌شود و کسی واهمه ای از انجام آن نخواهد داشت.

پی نوشت ها:
1. آیت الله خامنه ای، اجوبه الاستفتاءات، نشر بین الملل، 1389ش، سؤال1115-1121.
2. امام خمینی، ‌استفتائات، موسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره)، ‌1385ش،ج 2، ص 10، ‌سؤال 20 و21؛
3.آمدی، غررالحکم، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، 1366ش، ج5، ص321.
4. همان،ج3، ص451.
5. مجلسی، بحار الانوار، موسسه الوفاء، بیروت،1404ه. ق، ج 14، ص331 .