خواندن نماز به زبان فارسی چه اشکالی دارد؟

ابو حسنا
۶۶

+متن شبهه یا سوال:

خواندن نماز به زبان فارسی چه اشکالی دارد؟ چرا نماز باید فقط به زبان عربی خوانده شود؟ چرا هرکس نباید به زبان مادری خود نماز بخواند؟

+پاسخ کوتاه :
1. خواندن نماز به زبان‌ عربی از امور غیراختلافی و توقیفی (بنا به دستور خداوند متعال) می‌باشد.
حضرت محمد (ص) در حدیثی فرمودند:«صَلّوا کَما رَاَیتُمونی اُصلِّی ؛ نماز خود را آنگونه بخوانید که من می‌خوانم»
(نهج الحق و کشف الصدق، ص423.)

2. اگر قرار بود هر قومی به زبان بومی و با توجه به فرهنگ خویش نماز بخواند در طول تاریخ بسیاری از آداب و رسوم مختلف در نماز کم و یا زیاد می‌شد.

3.مسلمانان قومی واحد و برادر یکدیگر هستند و برای ایجاد و حفظ هرچه بیشتر وحدت، وجود زبانی واحد بسیار تاثیرگزار خواهد بود (همانطور که همگی به سوی یک قبله نماز می‌خوانند) و زبان عربی جزو کاملترین زبان های دنیاست.

4. از آنجا که زبان عربی جزو کاملترین زبان های دنیاست به خوبی می‌تواند با کلمات و عبارات کوتاه مفاهیم و معانی گسترده ای را برساند، اما نمی‌توان این مفاهیم را در تمامی زبان ها با عبارات کوتاه رساند.

5. خواندن قنوت که دعا و درخواست های ما از خداوند متعال می‌باشد به زبان فارسی اشکالی ندارد (طبق نظر برخی مراجع) اما بخش های دیگر نماز چون عبارات اکثرا صفات خاص خداوند متعال بوده و در ترجمه آن اختلاف نظر وجود دارد برای رساندن معنای صحیح و واحد توسط تمام مسلمین به همان زبان عربی باید خوانده شود.

+پاسخ مفصل :
در پاسخ به اینکه چرا باید نماز را فقط به زبان عربی بخوانیم و هر کسی نمی‌تواند به زبان مادری و محلی خود نماز بخواند، باید گفته شود؛

نکته اول: می‌توان گفت عمده ترین دلیل در خواندن نماز به زبان عربی، پس از آن که نماز، سنت پیامبر است و عبادات توقیفی (به جا آوردن آنها باید به همان شکلی باشد که خداوند تعیین فرموده است.) هستند، حفظ و بقای نماز در طول قرون و اعصار است که بدون کم و کاست برای همیشه باقی بماند و اگر هر کسی به زبان محلی و مادری خود آن را تلفظ می نمود احتمال کم و زیاد شدن الفاظ، تحریف و آمیخته شدن به خرافات و مطالب بی اساس منتفی نبود و چه بسا این تغییرات، به دیگر واجبات و ارکان نماز نیز سرایت می کرد و شاید کم کم اصل نماز از اهمیت افتاده و کاملاً به فراموشی سپرده می‌شد.

حضرت محمد (ص) در حدیثی فرمودند: «صَلّوا کَما رَاَیتُمونی اُصلِّی؛ نماز خود را آنگونه بخوانید که من می‌خوانم»
(نهج الحق و کشف الصدق، ص423.)

بدیهی است برای اینکه هر چیزی برای همیشه و در طول تاریخ بماند باید دارای معیار و مقیاسی غیرقابل تغییر باشد، نظیر اینکه در مورد اندازه، میلی متر، سانتی متر و یا متر و در مورد وزن، گرم، کیلو و… را به عنوان معیار و میزان غیرقابل تغییر قرار داده اند، هم چنین در مورد نماز، اموری را که به نام واجبات و ارکان است به عنوان معیار و ملاک قرار داده اند که یکی از آنها لزوم عربی بودن اذکار واجب آن است.

نکته دوم: اسلام یک دین جهانى است و مى‏‌خواهد همه‌ مسلمانان را در یک جبهه و صف واحد قرار دهد. تشکیل چنین جمعیتى بدون زبان واحدى که همه با هم تفاهم کنند، امکان‏پذیر نیست و زبان عربى که به اعتراف اهل فن، از جامع‏ترین زبان‌‏هاى دنیاست، مى‏‌تواند به عنوان یک زبان بین المللى و زبان نماز تمام مسلمانان، رمز وحدت و نشانه‏ى یگانگى مسلمانان ‏باشد؛ این اصل در سایر دستورات اسلامى، همچون به سوى قبله‏ واحد نماز خواندن و… نیز تجلى پیدا کرده است.

نکته سوم: ممکن است به ذهن کسی برسد که وادار کردن مردمی غیر مسلط بر زبان عربی به خواندن نماز به زبان عربی، نوعی ایجاد مشقت برای آنها و اجحاف و ستم در حق آنهاست. در جواب می توان گفت برای مردمی که برای رفع حوائج روزمره خود، ده ها و بلکه صدها اصطلاح و واژه های بیگانه را به راحتی یاد گرفته و به کار می‌برند، یاد گرفتن کلمات نماز که مجموع کلمات واجب آن (با حذف کلمات تکراری) حدود 20 کلمه می باشد، کار مشکلی نیست و از طرف دیگر، معنای ظاهری و سطحی کلمات نماز بسیار ساده و آسان است و همه مردم به راحتی می‌توانند معنای سطحی و ظاهری بسم الله الرحمن الرحیم و… را یاد بگیرند؛ هر چند این کلمات دارای معانی عمیق و گسترده نیز هست.

نکته چهارم: از نظر زبان شناسان، زبان عربی از کاملترین زبان های دنیا است که به خوبی می‌تواند مفاهیم و مطالب گسترده و عمیق را در قالب های زیبا و کوتاه بیان کند. (المیزان، ج 4، ص 160؛ تفسیر نمونه، ج 9، ص 300 و ج 13، ص 311.)

بنابراین قرائت و اذکاری که در نماز است، به صورت دقیق در هیچ زبانی ترجمه ندارد؛ یعنی نمی‌توان مفاهیمی را که در اذکار نماز است، به صورت دقیق ترجمه کرد و آن را بیان نمود. چه بسا برخی از کلمات یا جملات، معانی بسیاری در خود جای داده که با یک یا چند جمله نتوان همه آن ها را بیان نمود. به عنوان مثال از سوره حمد نام مى‏بریم که هیچ ترجمه‏اى که بتواند تمام مفاهیم آن را به زبان دیگر بیان کند، نیست. حتى کلمه الله، هیچ معادلى در زبان دیگر ندارد (اگر چه در قالب جمله ای بتوان ترجمه کرد) همچنین کلمه رحمن و رحیم.

نکته پنجم: عربى بودن الفاظ و اذکار در هر حکم و عبادتى شرط لازم نیست.همان طوری که بنابر نظر بعضى از علما، عربى بودن صیغه‏ عقد ازدواج ضرورتى ندارد. (معلقات آیت الله گرامى، ج 4، ص 645.) و بعضى از علما همچون امام خمینى (قدس سره) در این باره مى‌‏فرمایند: اگر مکلف خودش نمى‏‌تواند صیغه را به عربى بخواند، حتى در صورتى که بتواند وکیل بگیرد جواز عقد به غیر عربى خالى از قوت نیست. (عروة الوثقى، ج2، حاشیه‏ى ص 645.) هم چنین لازم نیست دعاها نیز حتماً به عربى خوانده شوند و انسان در غیر از حالت نماز می تواند با خداوند به هر زبانی صحبت و با او راز و نیاز کند و به فتوای برخی مراجع، در نماز نیز در غیر از اذکار واجب و خصوصاً در قنوت، می‌تواند به زبان غیر عربی دعا کند. (توضیح المسائل مراجع، ج 1، ص 62.) البته آنچه گفته شد به معناى بى توجهى مسلمانان به معانى اذکار در نماز و… نیست؛ بلکه بر هر مسلمان لازم است که با معناى نماز و دعاها آشنا گردد تا بفهمد با خداى خود چه مى‏‌گوید، و در این صورت است که اعمال او خشک و بى‏روح تلقى نشده و سکوى پرواز او به سوى ابدیت خواهند گشت.

نکته ششم: آن بخش از نماز که دعا و درخواست های ما از خدا می‌باشد یعنی خواندن قنوت به زبان فارسی مشکلی ندارد و بنا به نظر برخی علما خواندن قنوت در نماز به زبان فارسی اشکالی ندارد اما بخش های دیگر نماز چون بیان صفات خاص خدا می‌باشد و ترجمه ی آن به زبان فارسی امری دشوار است باید به عربی خوانده شود.