اگر شیطان در ماه رمضان در بند است، پس چرا انسان در این ماه گناه می‌کند؟

ابو حسنا
۲۳

+متن شبهه یا سوال:

اگر شیطان در ماه رمضان در بند است پس چرا باز انسان در ماه رمضان گناه می‌کند؟

+پاسخ کوتاه :

درست است که «در ماه رمضان شیطان در غل و زنجیر است» ولی «انسان که در غل و زنجیر نیست»
انحراف در انسان، به دو عامل شیطان و هوای نفس باز می‌گردد.

در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده: «خدایا از تو می‌خواهم که به من مصونیت در برابر شیطان و قدرت ایستادگی در مقابل هوای نفس بخشی» (اقبال الاعمال/ج2/ص553)

پس اگر شیطان در بند باشد، هوای نفس تلاشش را خواهد کرد! به عبارت بهتر، درست است که در ماه رمضان شیاطین گرفتار غل و زنجیرند ولی از عامل دوم که هوای نفس است نباید غافل شد.

اگر قرار بود خداوند با گرفتار نمودن شیطان، عامل و زمینه معصیت را در انسان از بین ببرد، دیگر، «عمل صالح» و «عدم ارتکاب گناه» در این ماه از سوی انسان ارزشی نداشت.

خدای متعال در این ماه، زمینه نزدیک شدن به خود را، برای بنده خویش فراهم نموده است. پس نیمی از مسیر برای انسان هموار است و او باید برای نیم دیگر یعنی «حرکت به سوی خدا و دور شدن از شیطان» برنامه ریزی نماید.

همانطور که در حدیث بیان شده: «شیاطین در این ماه در غل و زنجیرند، از خدای متعال درخواست کنید که بر شما مسلط نشوند». (امالی شیخ صدوق/ص95)

بنابراین باید گفت؛ ماه مبارک رمضان، قلمرو خداست و شیطان را در این قلمرو راهی نیست. اگر انسان در این ماه، با عبادت و بندگی خدا توانست وارد قلمرو الهی شود، دست شیطان و شیاطین به او نخواهد رسید. اما اگر با تخلف از دستورات و سفارشات الهی، پیروی از هوای نفس نمود و زمینه گناه و معصیت را در خود ایجاد کرد، وارد در قلمرو شیطان شده است.

+پاسخ مفصل :

اینکه شیطان در طول ماه مبارک رمضان در بند و غل و زنجیر است، محل شک نیست. در روایتی از پیامبر اسلام وارد شده است که:

«أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُغَلِّقَهَا عَلَیْکُمْ وَ أَبْوَابَ النِّیرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُفَتِّحَهَا عَلَیْکُمْ وَ الشَّیَاطِینَ‏ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُسَلِّطَهَا عَلَیْکُم/ ای مردم، در این ماه، درهای بهشت به روی شما باز است، از خدا بخواهید آنها را به رویتان نبندد و درهای آتش به رویتان بسته است، پس از خدا بخواهید که به سوی‌تان باز نشود، شیاطین در این ماه در غل و زنجیرند، از خدای متعال درخواست کنید که بر شما مسلط نشوند». (امالی شیخ صدوق/ص95)

با توجه به این روایت و در پاسخ به این پرسش که «وقتی شیاطین در ماه مبارک رمضان در بندند، پس چرا ما گناه می‌کنیم؟» چند نکته را باید مورد توجه قرار داد:

1. عامل گناه و معصیت در انسان، فقط وسوسه‌های شیطان نیست. به این روایت توجه بفرمایید:

«قال رسول الله: اللهم…اسئلک… الْعِصْمَةَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الْقُوَّةَ عَلَى هَذِهِ النَّفْسِ الْأَمَّارَةِ بِالسُّوء/ خدایا از تو می‌خواهم که به من مصونیت در برابر شیطان و قدرت ایستادگی در مقابل هوای نفس بخشی» (اقبال الاعمال/ج2/ص553) از این حدیث به خوبی بر می‌آید که، انحراف در انسان، به دو عامل شیطان و هوای نفس باز می‌گردد. پس اگر شیطان در بند باشد، هوای نفس تلاشش را خواهد کرد! به عبارت بهتر، درست است که در ماه رمضان شیاطین گرفتار غل و زنجیرند ولی از عامل دوم که هوای نفس است نباید غافل شد.

2. ماه مبارک رمضان، قلمرو خداست و شیطان را در این قلمرو راهی نیست. اگر انسان در این ماه، با عبادت و بندگی خدا توانست وارد قلمرو الهی شود، دیگر دست شیطان و شیاطین به او نخواهد رسید. اما اگر با تخلف از دستورات و سفارشات الهی، پیروی از هوای نفس نمود و زمینه گناه و معصیت را در خود ایجاد کرد، وارد در قلمرو شیطان شده است.

3. «شیاطین در ماه رمضان در غل و زنجیرند» یعنی، ما هرچه به خدای متعال نزدیک شویم، از شیاطین دور خواهیم شد و دست آن‌ها برای آسیب زدن به ما کوتاه خواهد بود. از دیگر سو، در ماه رمضان زمینه نزدیک شدن به خدای متعال، به نحو احسن برای ما فراهم شده است. وقتی «أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ‏ فِیهِ‏ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَاب/ نفس‌ها در این ماه تسبیح، خوابتان عبادت، عملتان مقبول و دعایتان مستجاب است» یعنی خدای متعال زمینه در بند کشیده شدن شیطان و نزدیک شدن به خود را برای بنده خویش فراهم نموده است. پس نیمی از مسیر برای بنده مومن هموار است و او باید برای نیم دیگر یعنی «حرکت به سوی خدا و دوری از شیطان» برنامه ریزی نماید.

4. درست است که «در ماه رمضان شیطان در غل و زنجیر است» ولی «انسان که در غل و زنجیر نیست»! و این یعنی باید خداوند هرگز زمینه اختیار را در انسان از بین نمی‌برد. اگر قرار بود خداوند با گرفتار نمودن شیطان، عامل و زمینه معصیت را در انسان از بین ببرد، دیگر، «عمل صالح» و «عدم ارتکاب گناه» در این ماه از سوی انسان ارزشی نداشت. وقتی پیامبر اسلام بهترین عمل را در این ماه، دوری از گناه بر می‌شمرد، یعنی زمینه آن برای انسان‌ها فراهم است و آن‌ها باید با اختیار خود از آن دوری کنند.

با توجه به نکات فوق، اینگونه نتیجه می‌گیریم که «در بند بودن شیاطین در ماه مبارک رمضان» یعنی زمینه نفوذ شیطان بر انسان، از سوی خدای متعال در این ماه محدود شده است. حال اگر کسی از این زمینه استفاده کرد و با روزه داری و تهجد شب، خود را به خدای متعال نزدیک نمود، غل و زنجیر بودن شیطان را برای خود محقق نموده است و اگر کسی نتوانست از این شرایط بهره ببرد و خود را در معرض نسیم رحمت الهی قرار دهد، طبق فرمایش پیامبر اکرم «بیچاره، شقی و بدبخت»ی است که معلوم نیست آیا دوباره فرصت تقرب به خدای متعال را به دست می‌آورد یا خیر؟