آیا اسلام با آزادی مطلق مخالف است؟

  • ۴۱
آیا اسلام با آزادی مطلق مخالف است؟

+متن شبهه یا سوال:

چرا اسلام با آزادی مطلق انسان مخالف است؟


+پاسخ کوتاه :
اسلام مخالف «آزادی مطلق» نیست، بلکه این عقل و روابط اجتماعیِ انسان است که منکر و نفی کننده «آزادی مطلق» است. چرا که «آزادی مطلق» از جهت روابط اجتماعی، اساسا امکان ظهور و بروز ندارد.

«آزادی مطلق» یعنی اینکه «هرکسی» «هرکاری» که خواست، انجام دهد. با توجه به اینکه انسان موجودی اجتماعی است، طبیعتا آزادی مطلق هرکسی، تجاوز به آزادی و حقوق دیگران و محدود کننده یک «آزادی مطلق» دیگر است!

پس نتیجه اینکه «آزادی مطلق» نه یک «ممنوع شرعی»، بلکه یک «محال عقلی» است.


+پاسخ مفصل :
قبل از پاسخ به این سئوال، باید محدوده دو مقوله از آزادی را روشن کرده و درباره آن سخن بگوییم تا پس از آن بتوانیم در مورد نظر اسلام در این موارد و خصوصا «آزادی مطلق» اظهار نظر کنیم. این دو مقوله، بحث «آزادی» و «آزادی مطلق» است.

1ـ آزادی از منظر اسلام: در بحث آزادی باید گفت، اسلام نه تنها مخالف با آزادی نیست، بلکه شعار اصلی آن، آزادی است. «لااله الاالله» که شعار اصلی اسلام است، در بخش اولش ـ لا اله ـ قرار گرفتن انسان تحت هرگونه قید و بندگی و ظلم را نفی می کند. «لااله» یعنی بنده هیچ قدرتی نباش.

شهید مطهری در این زمینه می‌نویسد:

«ما کلمه «ایمان» را زیاد شنیده‏ایم. از ایمان فقط جنبه تسلیمش را مى‏دانیم در صورتى که قرآن هرگز ایمانى را که فقط تسلیم باشد و در کنار آن تسلیم، عصیان و تمرد ـ نسبت به غیر خدا و هرچیزی که آزادی انسان از بندگی دیگران را نفی نکند ـ نباشد نمى‏پذیرد‏». (مجموعه آثار شهید مطهری/ج25/ص133)

پس اسلام، مخالف آزادی انسان نبوده، بلکه به دنبال احیای آزادی های سلب شده و بازگرداندن کرامت لگدکوب شده انسان است. امیرالمومنین علی علیه السلام می‌فرماید:

«لَنْ تُقَدَّسَ امَّةٌ حَتّى‏ یُؤْخَذَ لِلضَّعیفِ حَقُّهُ مِنَ الْقَوِىِّ غَیْرَ مُتَعْتِع‏ ـ هیچ امتی به رستگاری و خوشبختی نمی‌رسد مگر اینکه حق ضعیف، بدون لکنت و مشکل، از قوی ستانده شود». (نامه امیرالمومنین به مالک اشتر)

زمانی که اسلام، اینگونه شعار «آزادی» سر می‌داد و مبانی آزادی حقیقی و پاسداشت کرامت انسانی را تئوریزه می‌کرد، صحبتی از آزادی در دیگر نقاط جهان نبود. اوج تمدن و پیشرفت آن روزگار متعلق به ایران بود که در آن، عموم مردم حتی آزادی در آموختن هم نداشتند. اما اسلام نه تنها شعار «آزادی» و «آزادی خواهی» را سر دست گرفت، بلکه در عمل به آن هم پیشگام شد. در حکومت امیرالمومنین که نمونه کامل حاکمیت اسلام است، آزادی موج می‌زند. کسانی مثل طلحه و زبیر و حتی خوارج، که به آن حضرت انتقاد دارند و حاضر به بیعت نیستند، کاملا در تمام شئون اجتماعی آزادند، بدون اینکه کسی متعرض به آنها بشود. نه حقوقی از آنها سلب شد و نه مال و جانشان تهدید. و این تا زمانی بود که مانعی برای آزادی و امنیت دیگران به وجود نیاورده بودند، که در آن هنگام هم، پاسداشت «آزادی انسان»، برخورد با مخلان امنیت عمومی و «آزادی انسان» بود. … وعلی علیه السلام در این راه تا پای جان ایستاد. پس اسلام، نه تنها مخالف با آزادی نیست بلکه در پی آن و نظریه پرداز آزادی است.

2ـ آزادی مطلق: در باب آزادی مطلق هم باید بگوییم، اسلام مخالف «آزادی مطلق» نیست، بلکه این عقل و روابط اجتماعیِ انسان است که منکر و نفی کننده «آزادی مطلق» است. چرا که «آزادی مطلق» از جهت روابط اجتماعی، اساسا امکان ظهور و بروز ندارد. «آزادی مطلق» یعنی اینکه «هرکسی» «هرکاری» که خواست، انجام دهد. با توجه به اینکه انسان موجودی اجتماعی است، طبیعتا آزادی مطلق هرکسی، تجاوز به آزادی و حقوق دیگران و محدود کننده یک «آزادی مطلق» دیگر است! جان لاک دانشمند انگلیسی و پدر «فلسفه تجربه گرایی جدید» در همین زمینه معتقد است:

«انسان‌ها تابع قانون عقلی هستند که به همه‎ی انسان‌ها می‌آموزد که هیچ‌کس نباید به زندگی، سلامت، آزادی و مالکیت دیگری صدمه‌ای برساند»

پس نتیجه اینکه «آزادی مطلق» نه یک «ممنوع شرعی»، بلکه یک «محال عقلی» است.


منیع : مرکز پاسخگویی به شبهات


نظرات: (۰) هیچ نظری هنوز ثبت نشده است
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی
پاسخ به شبهات و بیان دستاوردها